Urbino – een stad als een schilderij
Ik ben in Urbino, de stad waar Rafaël geboren werd. En dat voel je. Niet alleen omdat zijn geboortehuis er staat, of omdat je zijn werk ziet hangen in het Palazzo Ducale. Het zit in alles – de sfeer, de lichtval, de oude stenen. Urbino is geen stad waar je zomaar doorheen loopt. Urbino is een decor waar je in stapt. Een toneel van terracotta daken, hellende steegjes, zachtgele gevels en die typisch Italiaanse gloed die alles mooier maakt.
Sterren onder de poorten van Urbino
Bij binnenkomst hangen ze daar – sterren, hoog in een oude stenen poort. Geen kitscherige kerstversiering, maar een kunstwerk dat zacht beweegt in de wind. Een ster die je welkom heet. Of misschien zegt: “hier begint iets.” En dat doet het ook.
Renaissancestad op een heuveltop
Urbino is compact en ligt bovenop een heuvel. Bovenal is het sfeervol. Het historische centrum stamt uit de 15e eeuw en staat op de Werelderfgoedlijst. Lopend door de steile straatjes lijkt het alsof je zó de Renaissance in wandelt.
Soms lijken oude steden op musea: mooi, maar stil. Urbino leeft
Hier worden boeken gelezen, wordt koffie gedronken, kunst bekeken en college gevolgd – maar dan wel in een geweldig decor. Ik dwaal door de stegen, langs boekenwinkels, galerieën, de universiteit. Alles op loopafstand, alles even oud en goed bewaard gebleven.
Citroen, ricotta en uitzicht
Ik haal een klein taartje bij een bakkerij op een verscholen pleintje – ricotta en citroen. De Italianen hebben smaak, dat is wel duidelijk. Niet alleen in de keuken, maar ook in de presentatie: de vitrine is een klein kunstwerk op zich.
Later eet ik pasta in een restaurant met houten stoelen, witte servetten en uitzicht op het dal. Alles klopt. De smaken, de sfeer, het eten op de borden – het is alsof schoonheid hier vanzelfsprekend is.
Op weg naar Rafael
En dat blijkt ook, want even later ben ik op weg naar het geboortehuis van Rafaël. Alsof ik na al dat moois ineens bij de bron beland. In dit huis werd hij geboren op 6 april 1483 – een van de grote meesters van de Renaissance. De periode waarin de schilderkunst uitgroeide tot een krachtig communicatiemiddel. Waarin de grote kunstenaars vorm gaven aan geloof, macht en mensbeeld. Schilderijen hingen in kerken en paleizen, en moesten indruk maken én betekenis overbrengen.
En ik word totaal gegrepen door Rafaël. Natuurlijk, ik kende Michelangelo en Leonardo da Vinci en ik was in Florence in het Uffizi. Maar hier kom ik- voor het eerst- in contact met Rafael. En als een spons absorbeer ik alle informatie over hem.
De jonge Rafael – opgegroeid tussen penseelstreken en paleismuren
Zijn vader, Giovanni Santi, was schilder én dichter aan het hof van hertog Federico da Montefeltro – een man die Urbino omtoverde tot een intellectuele speeltuin vol kunst.
Een bijzondere kunstzinnige omgeving om in op te groeien. Maar helaas ook een jeugd met veel verlies. Zijn moeder stierf toen hij acht was, drie jaar later overleed zijn vader. Hij werd al jong leerling van meester Pietro Perugino die hem alles leerde over verfijning, licht en perspectief.
Maar zijn echte gave zat in iets anders: in hoe hij rust wist te schilderen. Harmonie. Balans. Neem alleen al het schilderij in zijn geboortehuis.
Een vroege Rafael
Ik zie Maria verdiept in haar boek, met het slapende kind Jezus op schoot. Sommigen dachten dat het werk van zijn vader Giovanni was, maar volgens kenners heeft Rafael het zelf geschilderd. Een vroege blik op een genie in wording.
Madonna di Casa Santi. eerste werk van Rafaël. Casa Natale di Raffaello
Het raakt me – die zachtheid, dat licht, die aandacht voor detail. In een hoek lees ik hoe het verder ging: Florence, daarna Rome. Op zijn 25ste al in dienst van de paus. Hij schildert de beroemde kamers van het Vaticaan, ontwerpt zelfs mee aan Sint-Pieter.
En dan overlijdt hij, op z’n 37ste. Jong gestorven, maar wat een nalatenschap.
Terug naar de oorsprong
Daarna bezoek ik het Palazzo Ducale. Hier hangt zijn werk tussen al het andere moois. Ik zie ‘La Muta’, zijn beroemde portret van een vrouw. Ook weer adembenemend mooi. Hoe kan iemand zo schilderen?Het voelt alsof ik langzaam verliefd word: op zijn hand, zijn oog, zijn rust.
La Muta- Galleria Nazionale delle Marche, Palazzo Ducale Urbino
De Galleria Nazionale delle Marche
Ik dwaal van zaal naar zaal, en vraag me bij alles af: is het de kunst die schittert, of is het de ruimte eromheen? In dit geval versterken ze elkaar.
Maria met Kind en heiligen - Galleria Nazionale delle Marche
Madonna met kind- Galleria Nazionale delle Marche
De aankondiging Galleria Nazionale delle Marche
Het ideale Stadsperspectief Pallazzo Ducale
In alles zie je hoe Urbino ooit een cultureel centrum was waar kunst, religie en intellect samenkwamen in verf en penseel. De prachtige meesterwerken uit de 15e en 16e eeuw in een gebouw dat al even indrukwekkend is.
Koele zalen met hoge plafonds, geometrische vloeren, zacht licht dat via houten luiken naar binnen valt. Ik dwaal door gangen, trappen, zalen met fresco’s, houtsnijwerk, doeken, beelden.
Tot ik ineens stilsta bij een raam. Met uitzicht. Over de stad. Over de daken, de ronde torens, de heuvels van Le Marche.
Alsof Rafael zelf hier naar buiten keek, voordat hij weer zijn penseel oppakte. Ik geloof dat ik ook verliefd op Urbino ben geworden.
Praktisch
Geboortehuis van Rafael – Casa Natale di Raffaello
Via Raffaello 57, Urbino
Website: www.casaraffaello.com
Palazzo Ducale di Urbino / Galleria Nazionale delle Marche
Piazza Duca Federico, 61029 Urbino PU, Italië
Website: www.gallerianazionalemarche.it