Ngamba Island aan het Victoriameer
We varen over het Victoriameer, op weg naar Ngamba Island. Een uur lang vaart de boot op volle snelheid over het water. Wind in mijn haar, uitzicht over dat enorme meer, en straks... chimpansees!
Eerlijk gezegd had ik liever een trekking naar chimpansees gedaan, maar door het volle programma lukte dat deze keer niet. En ja, keuzes maken hoort erbij. Onze gorillatrekking in Bwindi, drie dagen geleden, ging toch vóór. Mocht je ooit wél de tijd hebben, dan raad ik een trekking in Kibale National Park absoluut aan – dat is dé plek om chimpansees in het wild te zien.
Ngamba Island Chimpanzee Sanctuary
Maar ook op Ngamba Island, in het Victoriameer bij Entebbe in Oeganda zijn ze te zien – zij het niet in het wild. Dit eiland is een opvangplek voor chimpansees die gered zijn uit de illegale handel. Sommigen zijn van markten gehaald, anderen waren onderweg naar een leven als huisdier in Dubai. Veel van hen waren nog heel jong toen hun moeder werd gestroopt voor bushmeat. Alleen achtergebleven.
Gelukkig is er voor deze dieren het Ngamba Island Chimpanzee Sanctuary: een veilige plek met zorg, structuur en rust.
Een eiland met zorg – en hangmatten
Chimpansees kunnen niet zwemmen. Dat maakt een eiland als Ngamba een ideale locatie: natuurlijk afgeschermd, en rustig. Ze leven er in een bosachtig gebied, maar wel met extra verzorging. Elke avond worden ze gelokt naar een aparte slaapplek, zodat ze het bos niet volledig kaalplukken voor hun nesten. In die 'slaaphal' zijn hangmatten, vers gras, en bescherming tegen de elementen. Overdag worden ze vier keer gevoerd.
Je zou het een luxe aanleunwoning voor apen kunnen noemen – mét roomservice.
Aankomst en kennismaking
Bij aankomst op het eiland krijgen we eerst koffie. Daarna neemt gids Lydia het woord. Samen met elf collega’s zorgt ze voor 54 chimpansees, allemaal wees. Twee dierenartsen houden de gezondheid van de groep in de gaten.
In het informatiecentrum zie ik borden over hun herkomst, bedreigingen, en gedrag. Veel van hun gezichtsuitdrukkingen zijn verrassend herkenbaar. Ze lachen, huilen, klappen, en houden van lichamelijk contact. Ze zijn vindingrijk – gebruiken stokken om insecten te vangen, drinken uit bladeren, en zijn dol op honing. En ja, ze kunnen ook behoorlijk koppig zijn.
Chimpansees met anticonceptie
Wat ik niet wist: er is geen fokprogramma op het eiland. De opvang is simpelweg te klein, en deze chimpansees kunnen nooit meer terug naar het wild. Om te voorkomen dat de groep te groot wordt, kregen ze anticonceptie – een implantaat met de werking van een prikpil.
Inmiddels zijn er tóch acht kleintjes geboren. Vindingrijk als ze zijn, hebben sommige chimpansees hun implantaat eigenhandig verwijderd. Sindsdien worden ze scherper in de gaten gehouden – zeker in hun verliefde periodes.
Voedertijd en rangorde
Tijdens het voeren gebeurt er iets dat me raakt. De chimpansees krijgen fruit, groenten en eieren – geen vlees. In het wild jagen ze soms op kleinere apen of antilopen, maar hier is het menu volledig plantaardig.
Toch is het niet voor iedereen feest. Sommigen grissen alles bij elkaar, terwijl anderen er stilletjes bij staan, afwachtend, of zich zelfs terugtrekken. De zielige aapjes achterin raken me.
Gelukkig, vertelt Lydia, letten de verzorgers goed op. Wie niets krijgt, wordt later apart bijgevoerd.
Minder sociaal dan in het wild
Toch voelt het ongemakkelijk, die 'ieder voor zich'-sfeer. Ik vraag me af: doen ze dit in het wild ook? Later lees ik dat chimpansees inderdaad hiërarchisch leven. De hoogsten in rang eten eerst – vooral als voedsel schaars is. Maar in het wild wordt voedsel, zeker vlees, regelmatig gedeeld. Niet alleen met familieleden, maar ook met andere groepsgenoten.
In een opvang is dat anders. Veel dieren zijn getraumatiseerd en hebben nooit een stabiele groep gehad. En omdat het eten hier op vaste tijden wordt uitgedeeld, is de competitie groter. Onderzoekers hebben gezien dat chimpansees in opvang vaak minder sociaal zijn tijdens het eten. Logisch, maar schrijnend om te zien.
Een verhaal achter elk gezicht
Wat ik wél mooi vind: elke chimpansee heeft een naam, een verhaal, en een plekje op het bord. Je leest waar ze vandaan komen, hoe oud ze zijn, en waar ze nu staan in de groep. Sommigen zijn vlak voor vertrek op het vliegveld onderschept. Anderen zaten in een doos op een markt.
En nu? Nu schommelen ze in hangmatten, krijgen ze vier keer per dag eten, en komen schoolkinderen bij ze op bezoek om te leren over dieren en natuur.
Een eiland met een missie
Ngamba Island maakt deel uit van het Jane Goodall Institute, en haar gedachtegoed voel je overal. Hier draait het niet alleen om opvang, maar ook om educatie en bewustwording. Als je écht chimpansees in het wild wil zien, is een trekking in Kibale NP aan te raden. Maar als je meer wil leren over hun achtergrond, gedrag en bescherming, dan is een bezoek aan Ngamba Island absoluut de moeite waard.
