Roça Aqua Izé
Vanmorgen bezoeken we opnieuw een oude plantage: Roça Água Izé. We beginnen bij het voormalige ziekenhuis, een imposant gebouw met een brede trap. Je ziet meteen dat dit ooit grandeur had, maar nu vooral schoonheid in verval uitstraalt. In de lege zaal spelen kinderen tussen de resten van wat ooit bedden en apparatuur waren. De centrale gang met afgebladderde verf en gesloten deuren.
Vervallen huizen in Roça Aqua Izé
Daarna lopen we door het dorp. Langs de straten staan huizen die vroeger mooi moeten zijn geweest, maar nu vervallen zijn. Ramen worden bij elkaar gehouden met doeken en plastic. Kleine kinderen in kapotte kleren volgen ons, terwijl honden, kippen en varkens vrij rondscharrelen. Vroeger moet dit een bruisende plek zijn geweest: Roça Água Izé had zelfs een eigen haven van waaruit de producten naar Europa werden verscheept. Aan het einde van het dorp gloort hoop. Achter goed onderhouden hekken zien we een kleuter- en lagere school, gebouwd met steun van de overheid. Toch zijn voor sommige ouders zelfs de kosten voor een schrift of een uniform te hoog.
Roça Agostinho Neto
Toch voelt het hier minder schrijnend dan bij het ziekenhuis van Agostinho Neto, dat ik eerder bezocht. Daar versterkte de regen nog het troosteloze beeld: mensen die wonen in totaal vervallen kamers, vocht langs de muren, gaten in het dak.
Van bloeiende cacao naar verval
Het is bijna niet voor te stellen, maar rond 1900 telden São Tomé en Príncipe zo’n 150 grote roças. En groot waren ze: niet alleen plantages, maar complete dorpen met een ziekenhuis, school, kerk en een imposante directeurswoning. De eilanden waren destijds de grootste cacao-exporteur ter wereld, goed voor bijna de helft van de wereldproductie. De eerste grote plantage was Água Izé, die model stond voor vele andere. In de koloniale tijd beheersten de Portugese roças het hele eilandleven – in macht, in omvang en in architectuur.
Na de onafhankelijkheid
Toen São Tomé en Príncipe in 1975 onafhankelijk werden, veranderde alles. De Portugese grootgrondbezitters vertrokken en de staat nam de plantages over. Maar zonder kennis, investeringen of internationale afzetkanalen stortte de cacao-export in. De gebouwen bleven achter en raakten langzaam in verval. Veel roças werden bewoond door de lokale bevolking, vaak in erbarmelijke omstandigheden.
Spelende kinderen tussen ruïnes
De draad werd nooit echt opgepakt. Armoede, politieke instabiliteit en een gebrek aan middelen zorgden ervoor dat de gloriedagen niet terugkeerden. Waar vroeger vrachtwagens vol cacao de havens bereikten, zie je nu muren vol klimop, ingestorte daken en spelende kinderen tussen de ruïnes.
Hoopvolle uitzonderingen
Gelukkig zijn er ook andere voorbeelden. Roça Sundy op Príncipe is omgetoverd tot een luxe hotel, waar de oude koloniale gebouwen een nieuw leven hebben gekregen. En in Roça Monte Café leidt een dame ons met strenge hand door het complex. Ze vertelt over de geschiedenis, laat ons proeven van de koffie die hier nog steeds geteeld wordt en bewijst dat het verleden soms toch nog vruchtbare grond kan opleveren.
Tussen verleden en toekomst
De roças van São Tomé vertellen een verhaal van arbeid en ongelijkheid, ooit draaiend op slaven en later contractarbeiders. Vandaag zijn ze stille getuigen van dat verleden: sommige vervallen, andere krijgen stap voor stap een nieuw leven. En wie er doorheen loopt – zoals ik vanmorgen – merkt hoe geschiedenis en dagelijks leven hier naadloos door elkaar lopen.
Nou Jacqueline ik had er wel degelijk van gehoord volgens mij ergens vorig jaar dat ze die reis wilden aanbieden als er interesse voor was. Ik las het en dacht hmm niet slecht maar tevens zaten er een paar dingen in als ik me goed herinner als wandelen op een uitdagende manier en nog meer dat ik ook meteen dacht vergeet het. En ik moet eerlijk zijn ik heb je gevolgd en mijn 1ste indruk was goed, best een heftige reis maar wel mooie natuur, helaas beschrijf je nu ook veel vergane glorie om voorzichtig te zeggen en dingen die niet geregeld zijn zoals geen plaats in een hotel, lijkt me niet fijn. Maar dat is het uit dagende aan een nieuwe reis en kun jij vast heel goed mee omgaan !!! Een mooie bestemming maar niet voor mij. Was weer gezellig om te lezen, dank je.