Borobudur en Pramanan
Door de gelukkige omstandigheid dat ik als reisbegeleider werk en afgelopen juni weer op pad mocht naar Indonesië, was ik zomaar weer terug in mijn favoriete stad op Java: Yogyakarta. Studentenstad, één van de culturele centra van Indonesië, woonplaats van een echte sultan en niet te vergeten twee geweldige bijzondere bouwwerken die uniek in de wereld zijn; de Pramanan en Borobudur.
Borobudur
Om met deze laatste te beginnen; de Borobudur is de grootste boeddhistische tempel ter wereld en wordt ook wel als achtste wereldwonder beschouwd. Het ligt ongeveer 40 km (1,5 uur rijden met de auto) buiten Yogyakarta en is by far de populairste bestemming voor toeristen en binnenlandse bezoekers. Als je er aankomt snap je meteen waarom.
Het immense bouwwerk staat op een heuvel, de naam Borobudur betekent waarschijnlijk ook “boeddhistische tempel op de berg” in het Sanskriet en is werkelijk met niets te vergelijken. Het is gebouwd als een grote stoepa met een basis van 123 bij 123 meter. Negen etages maar liefst, de eerste zes vierkant en de laatste drie rond. Samen stellen ze de boeddhistische kosmos voor. De basis is de wereld en helemaal bovenaan; 72 kleine stoepa’s die rondom een grote centrale stoepa zijn gebouwd, het Nirvana.
De weg naar het Nirvana
Een boeddhist loopt elke etage zeven keer rond en bereikt zo uiteindelijk verlichting in het Nirvana. Het hoogst haalbare, ben je hier aangekomen, dan ben je klaar; geen begeerte, onrust en weerstand meer. Beter wordt het niet.
Ik heb deze beklimming, deze weg naar verlichting, in het verleden wel eens voor een deel afgelegd, helaas was dat in juni 2022 niet meer mogelijk. Covid en angst voor beschadiging werden aangegeven als reden. Je kunt de Borobudur nog wel bezoeken, maar mag er niet meer zelf op. Dat is jammer, zeker omdat je volgens lokaal bijgeloof het eeuwige geluk vindt als je door de gaten in de stoepa’s de beelden van Boeddha kunt aanraken. Is mij ook niet gelukt, de armen waren te kort.
Wat een werk
De bouw van de tempel was van 750 tot 850 na Chr. en moet een ongelofelijke klus geweest zijn. Stel je eens voor, al deze stenen zonder handige apparatuur zoals we die nu kennen. Dan heb je wel een heel sterk eindresultaat voor ogen. En veel arbeiders die waarschijnlijk onder dwang bezig waren met dit imposante bouwwerk.
Pramanan
Niet ver daar vandaan, 20 kilometer oostelijk van Yogyakarta ligt de Pramanan, nog zo’n uniek en bijzonder tempelcomplex. Het is het grootste hindoeïstische tempelcomplex in Indonesië, en net zoals de Borobudur staat ook de Pramanan op de werelderfgoedlijst van de Unesco.
Zoek de overeenkomsten tussen de Borobudur en Pramanan
Nog meer overeenkomsten trouwens, de bouw heeft in dezelfde periode plaats gevonden en de beide complexen hebben jarenlang verborgen gelegen onder as en begroeiing. Pas rond 1815 zijn ze allebei ontdekt en jaren daarna met man en macht schoongemaakt. Met een belangrijke rol voor de Nederlander Jan Willem IJzerman, die in 1885 de verborgen basis van de Borobudur ontdekte.
De populaire tempels trekken jaarlijks veel bezoekers. Zowel bij de Borobudur als de Pramanan loop je na het tempelbezoek in een soort fuik van rijen kraampjes met souvenirs. Ansichtkaarten, tassen met de afbeelding van de tempel, t-shirts en veel andere aandenkens. Alle kramen zijn hetzelfde en iedereen wil graag iets aan je verkopen. Dat wordt oefenen in rustig doorlopen en niet uit beleefdheid stilstaan om te kijken. Een behoorlijke opgave in het vriendelijke Indonesië.
De drie heilige plaatsen van de Pramanan
De Pramanan heeft drie hoofdtempels (Trisakti, "drie heilige plaatsen"), waarvan de grootste 47 meter hoog is en gewijd is aan Shiva. Ten zuiden van deze tempel staat de tempel gewijd aan Brahma, ten noorden die gewijd aan Vishnu. Tegenover deze drie hoofdtempels liggen drie kleinere, waarvan de middelste is gewijd aan Shiva's stier Nandi, de andere twee aan respectievelijk Brahma's rijdier, de gans Angsa en Vishnu’s adelaar Garoeda, Indonesisch nationale symbool van Indonesië.
Een aardbeving in 2006 heeft veel beschadigd, de restauratiewerken zijn nog steeds bezig, waarbij het zeker een enorm gepuzzel is om alle stenen weer op de goede plaats te krijgen. Bij de restauratie moet er minimaal 75% van het originele materiaal gebruikt worden. Gewoon even nabouwen met wat nieuwe stenen is geen optie en zou ook erg zonde zijn.
Als je slim bent ga je extra vroeg op pad naar deze tempels. Ze zijn dagelijks geopend vanaf 6.00 uur en de combinatie entreeprijs bedraagt 652.000 rupiah ( 42 euro) ( prijs van juni 2022).
Tip van Jacq
Ga naar het Ramayana ballet bij de Pramanan met de mooie verlichte tempel op de achtergrond. Een unieke belevenis.
Nog een bijzondere plek op Java bezoeken? Kampung Naga Java Indonesie