Samburu in Kenia

Een bezoek aan een Samburu dorp in Kenia: Een glimp van een trots volk

Tijdens een reis door het noorden van Kenia kan een bezoek aan het Samburu National Reserve natuurlijk niet ontbreken. Dit ruige en minder toeristische gebied staat bekend om zijn bijzondere wilde dieren, zoals de gerenoek, Grevy’s zebra en de Beisa Oryx die zich gracieus door het dorre gebied bewegen. Het landschap is adembenemend: droge savannes afgewisseld met kronkelende rivieren en omringd door torenhoge acaciabomen. Maar naast de unieke fauna is er nog iets dat deze plek bijzonder maakt: de kans om de cultuur en het leven van de Samburu stam van dichtbij te ervaren.

Is een bezoek aan een Samburu-dorp authentiek?

In de buurt van onze lodge liggen meerdere Samburu-dorpen die je kunt bezoeken. En eerlijk, zo'n bezoek is eigenlijk een win-win situatie. Wij krijgen een kijkje in een totaal andere cultuur en manier van leven, en voor het dorp betekent het een mooie bron van inkomsten, die weer ten goede komt aan de gemeenschap. Maar natuurlijk komt er dan meteen de vraag op: hoe authentiek is zo’n bezoek eigenlijk? Dragen de Samburu elke dag hun kenmerkende sieraden en gekleurde kleding, of is het iets wat ze alleen voor toeristen aantrekken?

Ik moet ineens terugdenken aan mijn eigen ervaring, toen ik een Sasak-dorp op Sumatra bezocht. Ik liep toevallig achter de huizen,- op zoek naar het toilet- toen ik  een jongen in een spijkerbroek en sneakers zag, die zich snel omkleedde en later, compleet in traditionele kleding, achter een buffel dansend voorbij kwam. Het leek wel een scène uit een toeristenmagazine, en zo was het ook bedoeld. Dat is natuurlijk prima, maar het is wel goed om te weten. 

Samburu verwant aan de Masai

Ik was al eerder op bezoek bij de Masai, en ik zie bij aankomst in het dorp meteen de overeenkomsten: gekleurde kleding, uitbundige sieraden... Het is alsof je in een wereld van felle kleuren stapt. We worden ontvangen door de chief, en dat blijkt al snel een man met een zakelijke inslag. De prijs die ik voor het dorpbezoek had gehoord, blijkt ineens met 50% gestegen. Chief is duidelijk: dit is de prijs. Ik geef hem geen ongelijk.

Als het financiële deel geregeld is komt Chief meteen ter zake; "Wij gaan dansen voor jullie," zegt hij, "daarna dansen jullie mee. Ik leg uit hoe wij leven, we bezoeken een hut, en daarna is er tijd om souvenirs te kopen." Nou, dat is wat ik noem een strak programma! Er valt geen speld tussen te krijgen, en voor ik het weet, heb ik een gekleurde band om mijn hoofd en een enorme kralenketting om mijn nek. Tijd om te dansen, dus!

Clans bij de Samburu

Chief vertelt even later dat de gemeenschap is georganiseerd in clans, waarbij sociale status bepaald wordt door leeftijdsgroepen en krijgerschap. Mannen doorlopen verschillende leeftijdsklassen: van kind, naar krijger, tot ouder met specifieke rollen en verantwoordelijkheden in elke fase. Na de besnijdenis vertrekt de jongen ( bij de meisjes vindt geen besnijdenis meer plaats) uit zijn gemeenschap. Bij de grootmoeders in  andere dorpen zijn ze nog welkom, in het eigen dorp niet meer. Pas als ze een vrouw hebben gevonden en trouwen kunnen ze weer terugkeren naar het dorp. Die vrouw ontmoeten ze vaak tijdens een dansfeest of als ze samen dieren gaan kijken. Ik denk aan de uitdrukking in Twente; samen brommers kieken. Sommige dingen zijn universeel.

Semi-nomadisch bestaan 

Net als de Masai zijn de Samburu semi-nomadische herders die voornamelijk leven van vee, zoals runderen, geiten, schapen en kamelen. Vroeger trokken ze rond, maar nu de kinderen naar school gaan blijven ze op een plek. In Kenia geldt er een leerplicht van 6 jaar tot 14 jaar. De manyatta’s —kleine hutten gemaakt van modder, gras en hout, zijn in een kring gebouwd. 

Kettingen van de Samburu

In het dorp leidt Chief ons rond langs de omheinde ruimte voor het vee en de kleine hutjes voor het kleinvee. Kinderen rennen spelend om ons heen, jonge geitjes lopen blatend rond. Er heerst een ongedwongen sfeer in het dorp. Chief wijst op mijn ketting: ‘ Jouw ketting heeft verschillende kleuren, zo zie je dat je als vrouw getrouwd bent, ongehuwde meisjes dragen een ketting in één kleur”. De kettingen gaan alleen ‘s nachts af. 

Meerdere vrouwen

Net als bij de Masai mogen de mannen met meerdere vrouwen trouwen. Chief zelf houdt het bij één vrouw. “ More women is more trouble”. Ik lach schaapachtig mee. Chief vertelt dat de vrouwen verantwoordelijk zijn voor de kinderen en het huishouden. De man zorgt voor de bewaking van het dorp en de jonge mannen voor het vee. Dat lijkt me een redelijk prettige manier van leven voor de man, tot ik de volgende dag hoor dat een leeuw die nacht een aantal geiten heeft gedood. Nee, de bewaking is serieus business. Niet te snel oordelen, dat blijkt wel weer. 

Rondleiding door het dorp

We komen aan bij een hut en worden binnen uitgenodigd. Huiden van dieren op de grond, een klein kookstelletje en twee slaapruimtes. De gezamenlijke wc is buiten in een ander hutje.

Eenmaal buiten krijgen we een demonstratie vuur maken. Chief wordt steeds enthousiaster. Hij vertelt over de huwelijks prijs voor de vrouw, uitgedrukt in koeien. Hij spreekt vloeiend Engels. Onderling spreken de Samburu “Lopop”, een Samburu taal wat een dialect is van de Maa taal.

Overleven in een veranderende wereld

Aan het einde van het bezoek worden we langs kraampjes geleid waar vrouwen zelfgemaakte sieraden en houtsnijwerk verkopen. Allemaal verschillende kraampjes maar de opbrengsten worden wel onderling verdeeld. Het is een zwaar bestaan in het dorp. Chief vertelt dat er geld nodig is voor bezoek aan het ziekenhuis en voor de kinderen. Ook de constante droogte maakt het leven niet eenvoudig.

Veerkracht en identiteit

Wat me raakt, is de veerkracht van deze gemeenschap. Ondanks de uitdagingen waarmee ze geconfronteerd worden—of het nu gaat om droogte, economische druk of veranderde omstandigheden, de  Samburu houden vast aan hun identiteit. Het is een complexe balans in een tijd waarin tradities en moderniteit steeds vaker botsen. Dit bezoek is niet zomaar een culturele ervaring; het is een kijkje in een leven vol uitdagingen, waarin iedereen zijn eigen manier zoekt om te blijven bestaan.

De andere kant van de kralen en kleuren

Later in de lodge ontmoet ik Ruben, die daar werkt. We raken in gesprek en ik vertel wat we die dag gedaan hebben. Als ik hem de foto’s laat zien, reageert hij enthousiast: 'That’s my village.' Hij vertelt uitgebreid hoe het is om hier op te groeien. Een verhaal dat verder gaat dan dansen en kettingen. Want het is duidelijk, het is een zwaar bestaan. 

Kindhuwelijken in Noord-Kenia

De Chief vertelde dat in zijn dorp geen meisjesbesnijdenis meer voorkomt. In andere dorpen in Noord-Kenia gebeurt dat helaas nog steeds. De droogte heeft voor veel armoede gezorgd, waardoor ouders soms uit wanhoop meisjes dwingen tot een huwelijk om een bruidsschat te verkrijgen. De besnijdenis wordt dan uitgevoerd om deze meisjes voor te bereiden op het huwelijk. Officieel mag je in Kenia pas trouwen vanaf 18 jaar. 

Organisaties die zich inzetten voor de meisjes

Er zijn organisaties die zich inzetten voor deze meisjes en actie ondernemen tegen kindhuwelijken, zoals  . The Samburu girls foundation. Oprichtster dr. Josephine Kulea doet  fantastisch werk. Kijk zeker op deze website en lees meer over kindhuwelijken, besnijdenis maar ook over het aantal meisjes dat gered is door de foundation.
Achteraf vind ik dat de Chief de prijs voor de rondleiding nog best wat hoger had mogen maken.