Leeftijdsgenoten kijken me aan. In hun ogen lees ik ongeloof en ontzetting. Waarschijnlijk waren ze, net als ik in 1975, bezig met huiswerk, hun uiterlijk, vriendinnen, jongens en feestjes. Tot ze zonder enige aanleiding werden opgepakt door de Rode Khmer. Aangekomen op deze plek wachtte hen gruwelijke martelingen en uiteindelijk het vreselijke einde op de Killing Fields. De waanzin van Pol Pot, de zwarte bladzijdes van Cambodja. Nog maar zo kort geleden.
Foto's van leeftijdsgenoten
Museum Tuol Sleng in Phnom Penh
Het Tuol Sleng genocide museum ligt het centrum van Phnom Penh, een voormalige middelbare school, en latere gevangenis S 21. Een geheim centrum in een netwerk van bijna 200 gevangenissen waar mensen werden gefolterd door de Rode Khmer. Met de tuk tuk kom ik hier aan, vanuit de drukte van de stad stap ik in een andere wereld. Een wereld die getuigt van een vreselijke geschiedenis waar ik amper weet van heb.
Een zeer indrukwekkend museum, de bezoekers worden gewaarschuwd
De borden bij de ingang waarschuwen gevoelige bezoekers voor wat je hier gaat zien. Een plek die je nooit meer vergeet. In het museum luister ik naar de audiorondleiding die in het Nederlands en 14 andere talen beschikbaar is. Er zijn verschillende stoppunten waar er uitleg wordt gegeven en daarnaast kun je op elk moment luisteren naar verhalen zoals het liefdesverhaal van Bophana en de bekentenis van de directeur van S-21 Kameraad Duch.
Prikkeldraad om zelfmoord te voorkomen
Het geluid van de stad op de achtergrond, binnen is het stil. Rondom de binnenplaats staan gebouwen in blokken met twee verdiepingen. Prikkeldraad op de bovenste verdieping. Ik hoor later dat dit is om te voorkomen dat de gevangenen zelfmoord plegen. Beneden kamers waarin de gevangen ondervraagd werden, foto's van mishandelde gevangen aan de muur. Boven de oude klaslokalen die dienst deden als cel.
12.000 mensen gevangen, slechts 12 mensen overleefden
Tussen 1975 en 1979 werden hier 12.000 mensen gevangen gehouden en gemarteld. Slechts twaalf mensen overleefden. De anderen werden geëxecuteerd op de Killing Fields in Cheung Ek, zo'n 10 kilometer buiten de stad. Daar was ik gisteren.
The Killing Fields in Cheung Ek
Een voormalige Chinese begraafplaats in Cheung Ek werd de plek waar de Rode Khmer van Pol Pot onschuldige mannen, vrouwen en kinderen executeerde, the Killing Fields. Om kogels te besparen werden de kinderen tegen een boom dood geslagen en veel anderen kregen een knuppel op het achterhoofd, daarna werd de keel doorgesneden. De omvang en de waanzin van dit alles is niet te bevatten. Onze gids vertelt dat iedereen geblinddoekt binnen kwam en dat er de hele tijd harde muziek werd gespeeld om de kreten van de gevangenen te overstemmen.
Cambodja werd meegesleurd in de oorlog in Vietnam
Geschiedenis is complex maar kort samengevat; In 1953 werd Cambodja onafhankelijk van Frankrijk. In de jaren 60 escaleerde de oorlog in buurtland Vietnam en werd Cambodja hierin meegesleurd. In 1970 pleegde generaal Lon Nol een staatsgreep en gaf hij de VS, in ruil voor steun, de mogelijkheid om vanuit Cambodja Vietnam aan te vallen. De VS wilde koste wat kost de communisten daar verdrijven.
Meer dan 600.000 onschuldige Cambodjaanse burgers gedood door Amerikaanse bommen
De bevolking van Cambodja leed onder de gevolgen van de Vietnam oorlog omdat de VS ook de grensstrook met Vietnam in Cambodja bombardeerde. In de VS werd dit de geheime oorlog genoemd. Er werden hier meer bommen gegooid dan in de hele tweede wereldoorlog samen. Naar schatting kwamen hier meer dan 600.000 onschuldige Cambodjaanse burgers, veelal boeren om het leven. Zo dreef de VS de bevolking in de armen van `Pol Pot, de leider van de communistische partij. Wil je hier meer over lezen kijk dan op de site van John Pilger.
Pol Pot en zijn utopische visie van de ideale maatschappij
De verlosser Pol Pot bleek een waanzinnige gek met zijn utopische visie van de ideale maatschappij. Toen hij aan de macht kwam moest Cambodja een klasseloze agrarische communistische staat worden, een staat waarin iedereen gelijk was. Geld werd afgeschat, banken vernietigd, religie werd verboden, kerken en tempels verwoest. Familie bestond niet meer, gezinnen werden uit elkaar gedreven, kinderen weggehaald bij hun ouders. 1975 was het jaar nul, het begin van een nieuw tijdperk van Democratisch Kampuchea zoals Cambodja ging heten.
Enthousiast onthaald
De bevrijders werden eerst enthousiast onthaald. Drie dagen later moest iedereen uit Phomn Penh en andere steden vertrekken. Om veiligheidsredenen, zo werd gezegd, vanwege de bommen. Het zou tijdelijk zijn, terug keren kon later. Ze kwamen nooit terug. Phomn Penh werd een spookstad. Wilde je niet vertrekken dan werd je doodgeschoten.
Verdreven uit de steden
Mensen werden verdreven uit de steden naar het platteland om daar rijst te verbouwen, het werd een drama een totale mislukking. Uiteindelijk stierven 3 miljoen mensen door honger, executie of uitputting.
Vijanden van de saat
Vooral “nieuwe mensen” zoals artsen, studenten en leraren werden gezien als verraders en vijanden van de staat. Ze waren sowieso al verdacht. Evenals brildragers. Hele gezinnen werden uitgemoord. Angkor, zoals de partij van Pol Pot genoemd werd, noemde dit arrestatie door verwantschap.
Kinderen vermoord
Wanneer je onkruid verwijderd, moet je ook de wortels verwijderen. Kinderen konden zo ook geen wraak meer nemen. In het museum een foto van een gezin met zes kleine kinderen. allemaal vermoord, een hartverscheurend beeld dat niet meer van je netvlies gaat.
Je bent alleen nog een nummer
Bij aankomst werden de gevangenen gefotografeerd en kregen ze een nummer. Namen deden er niet meer toe, alles als onderdeel van het ontmenselijking proces. De namen van de gevangen werden alleen nog genoemd op de bekentenissen. De gevangenen hadden geen idee waarom ze werden opgepakt of wat ze verkeerd hadden gedaan. Ze werden gefolterd en gedwongen tot een bekentenis. De Rode Khmer wilde agenten van de CIA en de KGB ontmaskeren. Iedereen wist dat dit onzin was, het waren veelal gezinnen, jonge kinderen en moeders.
Vastgeketend in een oud klaslokaal
In het museum zie je eenpersoons cellen en groepscellen met beenboeien waarmee de gevangenen werden vastgeketend. Er was een emmer om de behoefte in te doen. Morste je dan moest je de vloer schoonlikken.
Jongeren van het platteland gebrainwasht
In het museum zie de foto's van de folteraars, het gevangenis personeel. Jonge jongens en meisjes nog, van het platteland, veelal ongeletterd en gebrainwasht om dit werk te doen. Bewakers en ondervragers waren hun leven ook niet zeker, de meeste eindigden zelf ook op de Killing Fields.
Foltering
Voor de foltering werden de biografische gegevens van de gevangenen genoteerd, daarna volgde de foltering. Blijkbaar creëerde dat voldoende afstand van de folteraars voor de verantwoordelijkheid. Net alsof jezelf er niet persoonlijk bij betrokken bent. Een vreemd coping mechanisme. Er was onderscheid in de ondervragingen. Mild, hard of knagen, dat laatste voor belangrijke mensen of mensen die niet makkelijk bekenden.
Martelwerktuigen
Ik kom in een ruimte met martelwerktuigen en schilderijen waarop te zien is hoe de gevangenen werden gemarteld. Drie keer per dag werden ze ondervraagd, totaal verzwakt door de folteringen en het gebrek aan eten. De waanzin van het systeem doet me denken aan Auschwitz.
Schilderijen als getuigen
In een andere zaal hangen schilderijen van Vann Nath. Hij was zelf ook gevangene maar bleef gespaard omdat hij nuttig was voor de Rode Khmer, hij kon namelijk propaganda portretten schilderden van Pol Pot. Van Nath werd een sterke getuige voor de slachtoffers. Volgens hem hadden de zielen van de doden hem hadden gevraagd terug te keren naar S 21.
Vietnam verdreef de Rode Khmer
In december 1978 verjoeg het Vietnamese leger de Rode Khmer. Toen werd pas duidelijk welk enorm drama zich had afgespeeld in Cambodja. In 1986 ging ik naar de film De Killing Fields. Een veelvuldig onderscheiden film over deze periode. Ik weet dat ik toen ook zo aangeslagen was na het zien van deze film. Dat ben ik ook na het bezoek aan deze plek. Het is niet te bevatten dat zoiets kon gebeuren.
Herdenken en nooit vergeten
Het herdenking monument op de binnenplaats is opgedragen aan de slachtoffers van S21. “ Nooit zullen we vergeten welke misdaden hier werden gepleegd tijdens het regime van Democratisch Kampuchea.”
Elk jaar vinden hier plechtigheden plaats op 20 mei, de herdenking dag.
Op zwarte marmeren platen op de binnenplaats staan de 12.000 namen in goud gegraveerd.
Geheugen van de wereld
De archieven van deze plaats zijn erkend als geheugen van de wereld. "Opdat we allemaal streven naar menswaardigheid, medeleven en vrede overal . Vandaag en voor de toekomst."
Tijdens de herdenking in 2015 sprak de Duitse ambassadeur.
"Cambodja heeft net als Duitsland een nationaal trauma opgelopen. We moeten opletten voor mensen en regimes die geen respect hebben voor menswaardigheid. Geen enkele ideologie kan ooit een politiek systeem rechtvaardigen waarin niet de waardigheid van het individu wordt gerespecteerd".
Veroordeeld tot levenslang
Duch de directeur van S 21 werd in 2012 veroordeeld tot levenslang. Vier miljoen mensen op een bevolking van 7 miljoen mensen zijn overleden. Op dit moment is slechts 10% van de bevolking van Cambodja ouder dan 55 jaar.
De VS heeft Pol Pot na de val van de Rode Khmer nog jarenlang financieel ondersteund en ervoor gezorgd dat Cambodja lange tijd geen lid kon worden van de VN. De zwarte kant van onze bevrijder. Triest hoe uiteindelijk altijd de burger het slachtoffer is van keuzes en daden van leiders.
Wat een heftig verhaal. Onmenselijk, helaas realiteit. Mensen zijn erger dan beesten. Ik kan daar met mijn mijn hoofd niet bij. Nooit zullen we vergeten..
Zo is het precies Wendy
Heftig verhaal en weergegeven Jacqueline. Helaas wat nog steeds op plekken gebeurt in onze wereld (Myanmar bijvoorbeeld).
Klopt Robert, helaas zoals je zegt
Waar een verschrikkelijk verhaal! Het is nog erger dan dat ik wist. Echt heel verschrikkelijk! Dit soort dingen mogen echt nooit meer gebeuren. En ook nooit meer vergeten! 😢💔
Datzelfde had ik ook Diny. Ik had bij de geschiedenislessen op de middelbare school wel over Pol Pot gehoord, maar als je daar bent en je ziet al die gezichten.. verschrikkelijk 😥