Noord-Ierland
Vanuit de Ierse provincie Donegal rijden we Noord-Ierland binnen. Officieel rijden we nu Europa uit en komen in het Verenigd Koninkrijk. Anders dan ik had verwacht staat er alleen een bordje langs de kant van de weg waarop Noord-Ierland staat, verder niets. De gevolgen van de Brexit zijn hier niet merkbaar, waarschijnlijk tot genoegen van de Noord-Ieren waarvan een meerderheid tegen de Brexit is.
Londonderry/Derry Stroke City
Vrijwel meteen zijn we al in Derry/Londonderry, na Belfast de grootste stad van Noord-Ierland. De twee namen van de stad maken het meteen duidelijk, de naam is een controversieel punt. De stad heet officieel Londonderry, in het dagelijks spraakgebruik is het Derry, omdat het grootste deel van de inwoners -de katholieken- hier de voorkeur aan geeft. Alleen Britten en Noord-Ierse unionisten en protestanten zeggen soms Londonderry. In de volksmond heet Derry ook wel "Stroke city" naar het streepje tussen de twee namen.
Maiden City
Derry wordt ook wel "Maiden city" genoemd. Nog nooit slaagde een vijand erin binnen te dringen in de ommuurde stad. Humor kan de Noord-Ieren niet ontzegt worden. Zelfs tijdens The Siege in 1689 toen de stad 105 dagen werd afgesloten om de Engelse koning buiten te houden hielden ze stand, uit wanhoop aten de inwoners honden, katten en muizen, maar niemand kwam in de stad. Volhouders dat is zeker!
Historische stadsmuren in Derry
Die historische stadsmuren staan nog steeds, je kunt er overheen lopen. Van hieruit krijg je een prachtig uitzicht over de stad en de rivier de Foyle waaraan Derry ligt. Over de rivier loopt de Peace Bridge. Een brug voor fietsers en voetgangers met als doel de betrekkingen tussen de grotendeels unionistische 'Waterside' op de oostelijke oever en de grotendeels nationalistische 'Cityside' op de westelijke oever te verbeteren.
Wandeling door de Bogside
De naam, de vredesbrug en de Troubles; Derry heeft een heftige geschiedenis. Ik besluit mee te gaan met een georganiseerde wandeling door de wijk Bogside waar Bloody Sunday plaats vond. We vetrekken vanaf de Guildhall, een prachtig neogotisch gebouw dat meteen in het oog springt. Binnen zijn er indrukwekkende glas-in-loodramen en een tentoonstelling over de geschiedenis van Derry. Ook de Guildhall heeft het nodige te verduren gehad. Het werd in het verleden verwoest, het ging in vlammen op, en was het middelpunt van terreuraanslagen. Nu is het de blikvanger is het oude centrum, still going strong.
Wandelen door de wijk Bogside
Met onze gids Patrick, grote bos krullen onder een typisch Ierse pet met daarop een solidariteit speldje voor de Palestijnen, steken we even later het plein over en lopen richting de Bogside van Derry. De Bogside is een wijk die niet zomaar een buurt is; het is een plek beladen met geschiedenis, vooral bekend vanwege de Troubles. Deze wijk gelegen aan de westelijke kant van de rivier de Foyle, dichtbij de historische stadsmuren, was de locatie van de Battle of the Bogside in augustus 1969, -de gewelddadige confrontatie tussen de katholieke inwoners van de Bogside en de politie die leidde tot de inzet van het Britse leger in Noord-Ierland -en Bloody Sunday op 30 januari 1972.
Bloody Sunday 14 ongewapende demonstranten kwamen om het leven
Op deze dag escaleerde de situatie verder toen Britse soldaten 14 ongewapende demonstranten doodschoten tijdens een burgerrechtenmars in de Bogside. Het leidde tot wereldwijde verontwaardiging en versterkte de roep om gelijke rechten en een einde aan de discriminatie. Maar het was ook de aanleiding voor de groei van de IRA ( de Irish Republican Army, een paramilitaire organisatie die actief was in de strijd voor de onafhankelijkheid van Ierland en later voor de hereniging van Ierland) en de escalatie van het conflict. Patrick vertelt dat de IRA, de katholieke verzetsbeweging, voor Bloody Sunday bekend stond als " I Run Away." Na de vreselijke gebeurtenissen op 30 januari sloten veel jongeren zich bij de IRA aan.
Katholieke protesten in Noord-Ierland
De aanleiding voor de protesten van de katholieken waren de sociale, politieke en economische onrechtvaardigheden waar ze mee te maken hadden in Noord-Ierland. Denk aan discriminatie op de arbeidsmarkt; ze kregen minder vaak banen, en werden ook slechter betaald. Ook op het gebied van huisvesting waren ze slechter af dan de protestanten in Noord-Ierland. Maar misschien wel het belangrijkste punt was het stemrecht.
One man, one vote
In veel districten konden alleen huiseigenaren en bedrijfsbezitters stemmen, wat betekende dat katholieken, die minder vaak huizen of bedrijven bezaten, minder politieke invloed hadden en de kiesdistricten werden vaak zo ingedeeld dat protestanten een meerderheid zouden hebben, zelfs in gebieden met een katholieke meerderheid, wat hun politieke macht verder beperkte. Ook waren de Royal Ulster Constabulary (RUC) en de B-Specials (een protestantse reservepolitie-eenheid) in de ogen van de katholieken bevooroordeeld en stonden ze vijandig tegenover hen.
Een eeuwenlange strijd
De spanningen gaan lang terug. Toen koning Hendrik de 8ste in Engeland zich afscheidde van het katholieke geloof viel het katholieke Ierland onder een protestantse bevelhebber. Dat zette de verhoudingen nogal op scherp. Om grip te houden op Ierland werden er protestantse Engelsen en Schotten vanaf 1600 gestimuleerd om zich in Ierland te vestigen. Met name in het Noorden waar de weerstand van de katholieken het sterkst was. Dat heeft de onderlinge verhoudingen er niet bepaald beter op gemaakt. De protestantse Britten ontwikkelden zich tot en elite van grootgrondbezitters en de katholieke Ieren bleven arm.
Noord-Ierland onderdeel van het Verenigd koninkrijk
Uiteindelijk is Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk gebleven en is Ierland onafhankelijk geworden in 1921. De spanningen waren daarmee niet ten einde, want de katholieke bevolking wilde aansluiting bij de republiek Ierland (de Nationalisten), de protestanten (loyalisten en Unionisten) wilden bij het VK blijven.
Geïnspireerd door de Amerikaanse burgerrechtenbeweging
De katholieke protesten in de Bogside werden geïnspireerd door de Amerikaanse burgerrechtenbeweging in de jaren 1960, waarin ze gelijke rechten eisten en het beëindigen van discriminatie.
The Troubles in Noord-Ierland
Patrick vertelt dat hij begin 60 is. Gedurende zijn hele jeugd speelden de Troubles een grote rol. De Troubles, het klinkt zo vriendelijk. " Joh, Er zijn wat troubles". In werkelijkheid was het een heftige burgeroorlog met meer dan 3500 doden voornamelijk onder de bevolking van Noord-Ierland. Ik kan me dat nog goed herinneren uit mijn jeugd. Het nieuws over de aanslagen in Noord-Ierland, de hongerstakers in de beruchte Maze gevangenis, de films en de songs waarvan de bekendste ongetwijfeld " Bloody Sunday" van de Ierse band U2 is.
Het voelt bijzonder om hier te lopen. Jaren was Noord-Ierland een no-go area, nu loop ik met een leeftijdsgenoot op deze heftige plek en hoor de verhalen.
Levendige volkswijk
De Bogside is een levendige volkswijk. Huizen dicht op elkaar, portiekwoningen met speelgoed in de voortuin. Families die hier al generaties lang wonen. Opvallend zijn de vele muurschilderingen. De eerste die we zien is het beeld van de jongen die voor een militaire wagen staat. Het is The Rioter ook wel Saturday Matinee genoemd.
Patrick vertelt;" De afgebeelde scène is typerend voor vele rellen die plaatsvonden in de Bogside van 1969 tot het begin van de jaren 1970. De rellen vonden vaak plaats op zaterdagmiddag, vandaar de titel 'The Saturday Matinee". Ik vraag hem hoe het was om in deze wijk op te groeien. " Als jonge katholiek ben ik regelmatig benaderd om mij aan te sluiten bij de IRA, om je te testen of je geschikt was kreeg je iets in bewaring en mocht je er met niemand over praten. Wat ik kreeg, gooide ik meteen weg, ik wilde dat niet".
Monument Bloody Sunday
We lopen naar het monument ter nagedachtenis aan de jongeren die omkwamen op Bloody Sunday. De namen met de leeftijden gegraveerd in de grijze steen. Bloemen en een kaarsje voor een Mariabeeldje. Patrick vertelt; " Het Widgery tribunaal dat voor deze zaak werd ingesteld, achtte de militairen niet schuldig". Maar de zaak bleef altijd opspelen en uiteindelijk besloot men voor het Goedevrijdagakkoord in 1998 een grondig onderzoek te laten verrichten. Na 12 jaar verscheen het rapport waaruit bleek dat de dood van de veertien betogers " onrechtvaardig en onverdedigbaar" was. Er kwamen excuses van de Britse premier Cameron namens de regering. De ex-militairen die altijd anoniem waren gebleven wacht vervolging.
The murals
Op bijna elke hoek van de straat zien we grote muurschilderingen. Verhalen van strijd en verlies, maar ook van hoop en verzoening. Het zijn indrukwekkende beelden, getuigenissen van het verleden en dromen voor de toekomst. Lees hier meer over de murals.
Museum of free Derry
Na de tour bezoek ik het museum of free Derry, gewijd aan de burgerrechtenbeweging in Noord-Ierland, met een specifieke focus op de gebeurtenissen van The Troubles en de impact daarvan op de wijk Bogside. Het is een klein museum, gerund door vrijwilligers. Een vriendelijke oude dame heet mij welkom. " Hi, I'm Mary, please tell if you need any information love". Ik wandel door de smalle gangen met vitrines. Foto's van gezinnen, persoonlijke bezittingen van slachtoffers en ooggetuigenverslagen van geweld. Opgroeien, wonen en leven in zo'n omgeving, constant te maken hebben met geweld en aanslagen. De persoonlijk verhalen raken mij, het lied van U2 zingt rond in mijn hoofd.
Saville Inquiry: de belangrijke erkenning en verontschuldiging
In het museum draait non-stop een video met het verslag van de uitkomsten van de Saville Inquiry, het onderzoek dat de Britse regering heeft ingesteld naar de gebeurtenissen van Bloody Sunday, gepresenteerd worden door de toenmalige Britse premier David Cameron. Hij bood namens de Britse regering een volledige en onvoorwaardelijke verontschuldiging aan de slachtoffers en hun families. Hij erkende dat de schietpartijen op Bloody Sunday "onjuist" en "onrechtvaardig" waren. In de video zie ik hoe ontzettend belangrijk de gerechtigheid en erkenning is voor de families van de slachtoffers, die al jaren vochten voor de onschuld van hun geliefden. Erkenning is een essentiële stap in het proces van verzoening in Noord-Ierland en een vereiste voor een vreedzame toekomst.
Veerkracht en vrede
Aan het einde van de tour voel ik een diepe bewondering voor de mensen van Derry. Hun veerkracht en vastberadenheid om vrede te bereiken zijn echt inspirerend. Ik wandel vanuit de Bogside terug naar het hotel, en denk aan alles wat ik heb gezien en gehoord en besef dat Derry niet alleen een stad van geschiedenis is, maar ook een stad van hoop en toekomst.
Bezoek het museum of Free Derry. https://museumoffreederry.org
Informatie over een wandeling door de Bogside : https://www.derryguidedtours.com/derry-guided-tour-information/
Ook een mooi verslag van Derry, mooie stad en prachtige muurschilderingen, af ten toe zie ik daar eens iets van langskomen pas nog van die stadsmuren (ik heb via fb oppervlakkig contact met iemand die daar woont) Dank je voor het doorsturen ik lees dat graag.
Die muurschilderingen zijn inderdaad heel bijzonder. Je hebt daar ook murals van de serie De Derry girls.