Masai nomadenvolk in Kenia en Tanzania

Beeld van de Masai,  het nomadenvolk in Kenia en Tanzania

Het beeld van twee Masai-krijgers in hun traditionele rode omslagdoeken ('de Shuka'), speren in de hand, rijdend op een brommer, de ogen van de achterste krijger strak gericht op de mobiele telefoon; dit beeld staat op mijn netvlies sinds mijn allereerste bezoek aan Tanzania. De Masai, het nomadenvolk uit Oost-Afrika, in Tanzania en Kenia, de vee houdende nomaden met hun tradities en bijzondere gebruiken, het fascineert me.  

Masai verdreven van hun land

In de Volkskrant lees ik alarmerende verhalen over Masai die van hun land worden verdreven om ruimte te maken voor jachttoerisme uit het Midden-Oosten. Dit gebeurt ondanks de afspraak dat de Masai vooraf toestemming moeten geven voor het gebruik van hun traditionele leefgebied. Maar hoe traditioneel zijn de Masai eigenlijk nog? Wat doen de Masai-krijgers in toeristenlodges? Is het folklore of real life?

Herders langs de weg

Tijdens onze Djoser-reis door Kenia en Tanzania zien we ze regelmatig langs de weg lopen: herders met hun kuddes. De mannen zijn gekleed in felgekleurde doeken, met een stok in de hand om het vee te sturen. Zelfs jonge kinderen dragen al verantwoordelijkheid voor de dieren en zwaaien enthousiast als we voorbijrijden. We bevinden ons in het land van de Masai.

Nomadenvolk in Kenia en Tanzania

De Masai zijn nomaden. Ze trekken met hun kuddes rond, altijd op zoek naar de beste weidegrond in Kenia en Tanzania. Waar ze die vinden, bouwen ze een dorp: een kring van lemen hutten met rieten daken, beschermd door een haag van doornstruiken. In onze reisgroep zijn we het al snel eens: we willen graag een bezoek brengen aan een Masai-dorp.

Op bezoek bij een Masai dorp

Onze chauffeur regelt het bezoek aan een Masai dorp. Tegen betaling, want de Masai kunnen de financiële steun van toeristen goed gebruiken.

De Masai chief verwelkomt ons buiten het dorp en neemt het geld in ontvangst. Wij volgen hem naar de verderop gelegen hutten, gelegen in het stoffige en kale land. 

De chief is een echte baas: hij heeft dertig vrouwen en tachtig kinderen. Polyamorie komt veel voor bij de Masai, net als besnijdenis bij zowel mannen als vrouwen. Dit ritueel markeert de overgang naar de volwassenheid in hun cultuur. Voor jongens en meisjes heeft de besnijdenis echter heel verschillende gevolgen. Jongens krijgen meer vrijheid, terwijl meisjes juist minder vrij worden. Hoewel besnijdenis bij vrouwen in Kenia tegenwoordig verboden is, wordt het ritueel bij de meeste jonge vrouwen nu symbolisch uitgevoerd.

Leeuw doden om dapperheid te tonen

Vroeger toonden de jongens hun moed en dapperheid door het doden van een leeuw. Ze werden dan in groepjes de wildernis in gestuurd met deze opdracht als ultieme bewijs van mannelijkheid.

De bruidsschat in vee

De chief vertelt over tradities zoals de bruidsschat, die bestaat uit koeien en geiten, en over het vinden van vrouwen in een nabijgelegen dorp. De krijgers moeten trouwen met de vrouw die hun ouders voor hen hebben uitgezocht. Nadat ze met haar getrouwd zijn en de bruidsschat is betaald, mogen ze ook met andere vrouwen trouwen – zolang deze vrouwen maar jonger zijn dan zijzelf. Dat lijkt me een typische regel die ongetwijfeld door een man is bedacht.

Voor de vrouwen betekent dit vaak dat ze trouwen met een veel oudere man. Daarna krijgen ze kinderen en dragen ze de verantwoordelijkheid voor het huishouden.

Rood is de kleur van de Masai

Opvallend zijn de rode doeken die de chief en zijn zoon dragen. Rood; de kleur van het bloed.

Laten bloeden van de koe

In de droge tijd, wanneer de koeien weinig melk geven, drinken de Masai soms ook bloed van hun koeien. Het "laten bloeden van een koe" is een oude traditie. Ze kiezen een gezonde koe uit de kudde en binden haar hals af met een riem. Vervolgens schiet de eigenaar van de koe met pijl en boog in de hals van het dier. Het bloed wordt opgevangen in een kalebas. Zodra er ongeveer een halve liter bloed uit is, drukken ze de wond dicht om het bloeden te stoppen, en de koe mag weer terug naar de kudde. Een koe heeft er weinig last van als ze een halve liter bloed verliest. Wel letten ze erop dat de koe niet binnen vier weken opnieuw moet bloeden. Ze mengen melk door het bloed en drinken het dan op.

Schoenen van banden

Mijn oog valt op de sandalen die iedereen draagt, gemaakt van motorbanden. Ze gaan lang mee, wat handig is als je veel loopt met de kudde. Die schoenen krijgen we niet, wel worden er gekleurde doeken aangeboden, en loop ik bij aankomst meteen een enorme kralenketting om mijn nek.

Welkomstdans

De groep mannen en vrouwen staat voor ons klaar en begroet ons met een welkomstdans. Prachtig uitgedost, met oorbellen, grote halskettingen van gekleurde kralen en enkelbandjes die klingelen bij elke beweging. Opvallend zijn de enorme gaten in de oorlellen. Al op jonge leeftijd krijgen de Masai-kinderen stukjes hout in hun oren, en de oorlellen worden soms verder uitgerekt door er oorbellen met gewichtjes aan te hangen. Ik zie de danseressen niet veel lachen; het lijkt meer een verplicht ritueel.

Bij de moeder, die ik even later complimenteer met haar mooie kindje, valt mijn oog op een gat in de onderkaak. Later vertelt de chauffeur dat, zodra de melktanden plaatsmaken voor het definitieve gebit, de twee voorste ondertanden worden getrokken. Dit gebeurt om het drinken te vergemakkelijken, vooral voor degenen die last hebben van kaakklem, veroorzaakt door de veelvoorkomende tetanus.

Leven in een kleine hut

Na de dans en het traditionele springen van de mannen lopen we het dorpje in. Een jong meisje zit met twee kleine kinderen voor haar hut. Haar ogen zijn dof en ze begroet ons apathisch. Het lijkt me een zwaar leven. De hut die we even later ingaan, is warm, benauwd en piepklein. In het midden brandt een vuurtje dat veel rook afgeeft, en in een donker hoekje zie ik iemand op een bed liggen.

Traditionele manier van leven van de Masai in Kenia en Tanzania staat onder druk

De traditionele manier van leven van de Masai staat steeds meer onder druk. De echte, traditionele levensstijl is vooral nog te zien in Noord-Kenia, waar de Masai lijden onder de ernstige droogte in het gebied. Rondom de Ngorongoro-krater leven de Masai gedeeltelijk traditioneel, maar steeds meer kiezen ze voor een moderne levenswijze. De overheden van Kenia en Tanzania moedigen de kinderen aan om naar school te gaan, wat een vaste verblijfplaats vereist.

Masai in toeristenresorts

Masai die werken in toeristenresorts als bewakers hebben hun manier van leven volledig veranderd, maar de kenmerken van hun oorsprong zijn nog steeds zichtbaar op hun lichaam. Toch blijven alle Masai, waar en hoe ze ook leven, vasthouden aan hun tradities en gebruiken.

Johan Masai

Zo ook Johan, die als bewaker rondloopt in ons hotel in Zanzibar. Ik vraag of ik een foto mag maken van hem en zijn collega. Dat mag, mits ik hem de foto stuur via whatsapp. ’s Avonds krijg ik al mijn eerste berichtje van hem.

De liefde kan snel gaan, al zou ik qua leeftijd zijn moeder kunnen zijn. Maar trouwen zit er volgens de Masai traditie niet in....

De dagen na thuiskomst blijft Johan mij foto’s sturen en heb ik gemiste oproepen van hem. Als ik hem uiteindelijk spreek komt de aap al snel uit de mouw. Mijn Oma zei het al: het draait in het leven maar om twee dingen, de duit en de fluit. Zo ook bij Johan de Masai.

Leuk om te weten:

De Masai, herders van het vee

De god Engaï had drie kinderen. Aan elk van zijn kinderen gaf hij een verschillend cadeau. Het eerste kind kreeg pijl en boog. Van hem stammen de jagers af. Het tweede kind kreeg een ploeg. Zijn nakomelingen zijn de landbouwers. Het derde kind kreeg een stok, waarmee hij herder van het vee werd. Van dit derde kind stammen de Masai af.

De Masai en hoog springen

De Masai kunnen ongelofelijk hoog springen. Ze beschikken over een speciale techniek. Eerst vormen de krijgers een kring. Om de beurt stappen één of twee krijgers naar het midden van de kring. Door een paar keer korte sprongen achter elkaar te maken, wordt de druk opgebouwd, waarna ze in één keer de lucht in schieten. Belangrijk is dat hun lichaam smal en recht blijft, en de hielen mogen nooit de grond raken. De mannen demonstreren hiermee hun kracht en uithoudingsvermogen. Ondertussen wordt er gezongen. De Masai hebben een keelzang die klinkt als een soort brom, ritmisch en aangepast aan de hoogte van de sprong.

Springen van Masai is het tonen van kracht en moed

De Masai springen zo hoog om hun kracht, uithoudingsvermogen en moed te tonen. Het is een ritueel waarbij ze hun fysieke vaardigheden en discipline laten zien, vaak tijdens feesten of ceremonies. Het is ook een manier om respect te tonen en hun cultuur en tradities in ere te houden. En ja, het is ook een beetje een show voor toeristen die langskomen!

Verder lezen over Safari's? 

Informatie over deze reis op Djoser.nl