Bijzondere volken van Namibië
Eerste kennismaking
De eerste dag van onze reis door Namibië zijn we in Windhoek. Bij een souvenirstalletje word ik aangesproken door een vrouw met haar lange haar in grote uitbundige oranje strengen, een klein leren rokje om haar middel, de blote borsten pontificaal vooruit. De verschillende gekleurde armbanden worden in een hoog tempo aan mij getoond, ze is alert op mijn reactie. Ietwat gegeneerd probeer ik niet naar haar borsten te kijken-gewoon doen alsof het de gewoonste zaak van de wereld is- iets kopen bij een half ontblote dame. Het ongemak ligt volledig bij mij, zij lacht, komt steeds met meer armbanden aan.
De Himba
De verkoopster behoort tot de Himba, één van de meest opvallende volken in Namibië die nog grotendeels vasthouden aan de traditionele manier van leven en kleden. Blote borsten, veel kettingen en rokjes en versierselen van geitenleer. Lees meer over Himba Namibië.
Dertien verschillende volken in Namibië
Dit was een eerste kennismaking met een bijzonder volk in Namibië. Later gedurende de reis ontmoette ik Herero, Ovambo, Damara, Duitsers, Basterds en San. In totaal zijn er 13 verschillende volkeren in Namibië. Juist deze verscheidenheid aan mensen met hun eigen cultuur en taal maakt het reizen in Namibië zo interessant.
Voormalige Duitse kolonie
Namibië is een voormalige kolonie van Duitsland. In een aantal stadjes zoals Windhoek, Lüderitz en Swakopmund is de erfenis daarvan duidelijk te zien. Gebouwen in een typische Duitse stijl, de straatnamen Duits en je kunt er zelfs sauerkraut met currywurst bestellen. Buiten het centrum zie je de townships, een erfenis van de Zuid Afrikaanse periode.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog veroverde Zuid-Afrika Namibië op de Duitsers en in 1920 werd Namibië toegewezen aan Zuid-Afrika. Namibië is pas sinds 21 maart 1990 onafhankelijk.
Duitse overheersing in Namibië
De kolonisatie heeft zijn sporen achtergelaten. De geschiedenis van de Duitse overheersing in Namibië is kort, maar wreed. Het land heette tussen 1884 en 1915 Duits-Zuidwest-Afrika. In het nog jonge Duitse Keizerrijk, dat niet kon verkroppen dat het de Europese slag om de o zo lucratieve koloniën had gemist, raakte men in de ban van de diamantvondsten die in Namibië werden gedaan. In groten getale gingen Duitsers scheep om hun geluk te beproeven, waarbij ze de lokale bevolking vaak hardhandig van hun land verjoegen. In 1904 kwamen eerst de Herero en daarna ook de Nama in opstand tegen de koloniale overheerser, die terugsloeg met een leger van 15 duizend man. Daarbij is waarschijnlijk zo’n 70 procent van de Herero en 50 procent van de Nama omgekomen. De overlevenden werden opgesloten in concentratiekampen waar ze dwangarbeid moesten verrichten, en waar veel mensen alsnog stierven door gebrek aan voedsel en hygiëne. ( bron; De Volkskrant 28 mei 2021)
Oorspronkelijke bevolking, de San
De oorspronkelijke bevolking van Namibië zijn de San, ook wel bekend als de Bosjesmannen. Die naam kregen ze van de Nederlanders die destijds in de Kaap aankwamen – een aparte benaming voor wat vaak wordt gezien als het oudste volk op aarde. Tegenwoordig leven er nog maar weinig San op traditionele wijze; veel oude gebruiken zijn in de vergetelheid geraakt.
Vroeger waren de San nomaden die leefden van de jacht en in de woestijn overleefden door water uit planten te halen. In de Bagatelle Lodge, waar ik een paar dagen verbleef, worden excursies georganiseerd waarbij de San hun traditionele manier van leven demonstreren. Welke sporen laat een dier achter, welke planten zijn eetbaar, hoe maak je vuur en hoe bewaar je water in een struisvogelei?
Alles gebeurt voor de toeristen natuurlijk – na afloop gaat de lendendoek uit en de spijkerbroek weer aan.
De San zijn te herkennen aan hun fijne gelaatstrekken. Een tastbaar bewijs van hun cultuur vind je nog altijd in de rotstekeningen die verspreid liggen door Namibië – soms eeuwenoud en vaak nog verrassend gedetailleerd. Een beroemd voorbeeld is The White Lady.
Helaas is het de San vergaan zoals de Aboriginals in Australië en de First Nations in Noord-Amerika: een rijke, oude cultuur die grotendeels is verdwenen, onder de voet gelopen door nieuwe bewoners en systemen.
Basters
Een ander bijzonder volk in Namibië zijn de Basters. Zij stammen af van Nederlanders uit de Kaapkolonie en vrouwen van lokale Afrikaanse stammen. Hun ‘hoofdstad’ is Rehoboth – de naam betekent zoiets als “Tot hier heeft de Heer ons geleid”. Het stadje telt zo’n 29.000 inwoners, en opvallend genoeg ook meer dan tien kerken (ik vraag me altijd af of er dan ook een kerkentocht is in plaats van een kroegentocht).
De Basters dragen hun naam vol trots. Waar de San vaak overleefden door zich aan te passen of terug te trekken, staan de Basters bekend om hun vasthoudendheid en gemeenschapsgevoel.
Ovambo
De 1 miljoen tellende Ovambo stam, die in het hoge noorden woont, is de grootste bevolkingsgroep in Namibië. Veel Ovambo trekken naar Windhoek, op zoek naar werk.
Herero
Ongeveer 126.000 Herero wonen vooral in het midden van Namibië. Ze werden bekeerd tot het katholieke geloof door Duitse missionarissen. Maar wat je meteen opvalt zijn de vrouwen: in enorme Victoriaanse jurken schrijden ze door de straten, met op hun hoofd een imposante hoed die lijkt op koeienhorens.
De Herero zijn van oorsprong nomadische veehouders, en hun status wordt nog altijd afgemeten aan het aantal koeien dat ze bezitten. Mijn eerste gedachte toen ik een Herero-vrouw zag was eerlijk gezegd: “Waarom loopt zij verkleed rond?”Later begreep ik dat er een heel verhaal achter zit.
Tijdens de Duitse koloniale tijd werden Herero-vrouwen namelijk gedwongen zich “decent” te kleden – oftewel in bedekte Victoriaanse jurken tot op de enkels. De gedachte was dat dit de mannen rustig zou houden (alsof dat ooit werkt met een jurk). Na het vertrek van de Duitsers bleven de vrouwen hun grootmoeders kledij dragen, en zo is het uitgegroeid tot een cultureel symbool.
Volgens onze gids zie je steeds minder vrouwen in deze jurken, maar bij speciale gelegenheden trekken ook de jonge Herero-dames ze nog uit de kast. En eerlijk: het is een indrukwekkend gezicht, al blijf ik ze toch een beetje zien alsof ze onderweg zijn naar een Victoriaans bal in de woestijn.
Damara
In Damaraland, bij de Brandberg waar ik The White Lady ga bekijken, ontmoet ik Ingrid – een trotse Damara-vrouw. De Damara behoren tot de oudste bevolkingsgroepen van Namibië. Van oudsher waren ze veehouders en verbouwden ze ook gewassen.
Oorspronkelijk woonden de Damara vooral in het centrale deel van Namibië, maar ze werden daar door andere bevolkingsgroepen, zoals de Herero, verdreven. Het huidige Damaraland werd in 1974 door Zuid-Afrika uitgeroepen tot een soort “thuisland”. Mooi bedacht, alleen woont tegenwoordig nog maar een kwart van de Damara hier.
Damaraland staat bekend om de grote collectie rotsschilderingen waaronder de eerder genoemde White Lady.
Hoe kom je in contact met de verschillende volken in Namibië?
Tijdens een rondreis door Namibië kom je onvermijdelijk verschillende volken tegen. In Rehoboth wonen de trotse Basters, onderweg zie je vaak Himba-vrouwen die buiten het noorden hun souvenirs verkopen, en ook de Herero en de San kun je op verschillende plekken ontmoeten.
Wil je wat verder kijken dan een vluchtige ontmoeting langs de weg, dan zijn er genoeg excursies waarbij je meer leert over hun achtergronden, cultuur en manier van leven. Soms een tikje toeristisch, maar altijd een inkijkje in een wereld die je anders waarschijnlijk niet te zien krijgt.
In de buurt van Opuwo in het noorden kun je met een lokale gids een bezoek brengen aan een Himba dorp. In de buurt van Kamanjab kun je via de Oppi Koppi restcamp de Himba bezoeken. De village heet 'Omusauna traditional Himba village". Andere opties zijn Toko Lodge & Safaris (Farm Rustig) en de Otjikandero Himba Orphan Village. Deze laatste ligt aan de weg tussen Kamanjab en Outjo.
Townshiptour Swakopmund
Je kunt een townshiptour boeken in Windhoek en Swakopmund. Tijdens een tocht door Mondesa in Swakopmund (die je ook op de fiets kunt doen) bezoek je een Herero familie, de traditionele Ovambo keuken en hoor de 'in en outs' van het leven in een township. Erg de moeite waard. Boek hier deze Townshiptour